خونریزی مجاری گوارشی

علت خونریزی مجاری گوارشی

خونریزی مجاری گوارشی نشانگر وجود یک مشکل است و یک بیماری نیست. معمولا در اثر عارضه های دیگر از قبیل هموروئید رخ می دهد؛ اختلالاتی که قابل علاج یا کنترل هستند.

علت خونریزی ممکن است زیاد مهم نباشد، اما لازم است که علت این علامت مشخص گردد. مجاری گوارشی شامل مری، معده، روده کوچک، کولون، رکتوم و مقعد است. خونریزی می تواند از یک یا چند نقطه از این نواحی رخ دهد از قبیل خونریزی از زخمی کوچک در یک نقطه از روده کوچک یا معده و یا خونریزی ناشی از مشکلات وسیع تر مثل التهاب روده بزرگ.

ممکن است شخص متوجه خونریزی گوارشی نشود و در آزمایشات روتین یا آزمایش مدفوع وجود خونریزی مشخص گردد که آن را خونریزی مخفی یا وجود خون مخفی (occult) در مدفوع می گویند.

علت خونریزی گوارشی چیست؟

علت خونریزی گوارشی متغیر بوده و به جایی بستگی دارد که از آن خونریزی شروع شده است. اگر خونریزی از مری باشد (لوله ای که دهان را به معده وصل می کند)، علل آن می تواند شامل موارد زیر باشد:

ازوفاژیت (Esophagitis) یا التهاب مری و ریفلاکس معده ای مروی (gastroesophageal reflux): اسید معده اگر به از معده به داخل مری برگشته یا ریفلاکس کند می تواند موجب تحریک و التهاب مری شود و می تواند عامل منجر به خونریزی باشد.

واریس (Varices): بزرگ شدن و تورم غیر طبیعی وریدها است که معمولا در بخش تحتانی مری یا بالای معده قرار دارند. این برجستگی های عروقی ممکن است ترک خورده و پاره شوند و خونریزی بکنند. سیروز کبد (Cirrhosis of the liver) شایعترین علت واریس مری (esophageal varices) است.

ترک مالوری – ویس (Mallory-Weiss tear): ترک مالوری ویس نوعی ترک در لایه پوششی مری است. معمولا در اثر استفراغ شدید رخ می دهد. همچنین ممکن است به هر علتی که موجب افزایش فشار داخل شکم شود، رخ دهند از قبیل سرفه شدید، که، زایمان.

خونریزی معده ممکن است در اثر موارد زیر رخ دهد:

گاستریت (Gastritis): گاستریت یا التهاب معده همان ملتهب شدن معده است. الکل و بعضی از داروهای مسکن موجب التهاب معده می شوند.

زخم ها (Ulcers): زخم های معده ممکن است در اثر پارگی عروق خونی بزرگ و متورم شده یا بخش های ساییده شده رخ دهد. صرفنظر از داروها، شایعترین علت این خونریزی عفونت ناشی از باکتری به نام هلیکوباکتر پیلوری (Helicobacter pylori) است. همچنین افرادی که دچار سوختگی، شوک، ضربه مغزی یا سرطان هستند و کسانی که تحت جراحی وسیع قرار می گیرند، ممکن است دچار زخم استرسی معده شوند.

زخم های روده معمولا در اثر زیاد شدن اسید معده و عفونت با هلیکوباکتر پیلوری رخ می دهند. عامل دیگر سرطان معده است.

خونریزی مجاری گوارشی تحتانی (کولون، رکتوم و مقعد) می تواند در اثر موارد زیر رخ دهد:

هموروئید (Hemorrhoids): هموروئید یا بواسیر یکی از شایعترین علل خونریزی مشهود از مجاری گوارشی تحتانی است، بخصوص اگر خون کاملا روشن و قرمز باشد. هموروئید بزرگ شدن وریدهای ناحیه مقعد است که پاره شده و خونریزی می کنند و آب توالت یا دستمال توالت را خونی و قرمز می کنند.

فیشر مقعد (Anal fissures): فیشر آنال یا شقاق مقعد شکاف و ترک لایه پوششی مقعد است که می تواند با خونریزی همراه باشد. این نوع عارضه اغلب دردناک است.

پولیپ روده بزرگ (Colon polyps): پولیت کولون رشد غیر طبیعی است که در دیواره کولون رخ می دهد. تعدادی از پولیپ های روده با گذر زمان بدخیم و سرطانی می شوند. سرطان کولورکتال (روده و مقعد) نیز موجب خونریزی از مقعد می شود.

عفونت های روده کوچک (Intestinal infections): التهاب و عفونت و اسهال خونی می تواند حاصل عفونت روده کوچک باشد.

کولیت اولسراتیو (Ulcerative colitis): زخم کولون با التهاب و خونریزی وسیع سطحی از زخم های کوچک همراه است که می تواند دلیل ظاهر شدن خون بر روی مدفوع باشد.

بیماری کرون (Crohn's disease): بیماری کرون نوعی عارضه سیستم ایمنی (اتوایمون) است. این بیماری موجب التهاب شده و می تواند با خونریزی رکتال همراه باشد.

بیماری دیورتیکولی (Diverticular disease): بیماری دیورتیکولی حاصل تشکیل دیورتیکول (کیسه های کوچک) است که از دیواره کولون بصورت برجستگی بیرون می زند و می تواند عامل خونریزی باشد.

مشکلات عروق خونی: همانطور که سن بالا می رود، مسائلی مثل تشکیل ه یا سفت شدن دیواره عروق خونی روده بزرگ رخ می دهد که می تواند عامل منجر به خونری باشد. این بخش نرمالی از سالمندی نیست، بلکه بیشتر در انتهای زندگی و در اثر تغییرات دیواره عروق رخ می دهد.

کولیت ایسکمیک (Ischemic colitis): کولیت ایسکمیک یا التهاب ناشی از کمبود اکسیژن کولون در اثر نرسیدن اکسیژن کافی به سلول هایی رخ می دهد که دیواره داخلی روده را می پوشانند. اسهال خونی همراه با درد شکم معمولا رخ می دهد اگر که خون کافی به روده ها نرسد، که نتیجه اش ایسکمی یا ناکافی بودن اکسیژن و آسیب سلولی لایه پوششی روده است.

علائم خونریزی گوارشی چیست؟

علائم خونریزی گوارشی عبارتند از:

• وجود خون روشن قرمز بر روی مدفوع
• مخلوط بودن خون تیره با مدفوع
• مدفوع سیاه یا قیری شکل
• خون قرمز روشن در داخل استفراغ
• ظاهر قهوه داشتن محتوای استفراغ

سایر نشانه های خونریزی گوارشی عبارتند از:

• خستگی
• ضعف
• رنگ پریدگی
• کم خونی – کمبود هموگلوبین سرشار از آهن

موضع خونریزی روی چیزی که بیمار مشاهده می کند، تاثیر دارد.

اگر خونریزی از رکتوم یا کولون تحتانی باشد، خون قرمز روشن بر روی مدفوع یا مخلوط با مدفوع مشاهده می شود. اگر خونریزی از قسمت های بالایی روده بزرگ باشد، ممکن است به صورت رگه های خون تیره در مدفوع مخلوط باشد.

زمانی که خونریزی گوارشی از مری، معده یا دوازدهه است، مدفوع معمولا به رنگ سیاه و قیری شکل و فوق العاده بد بو است. استفراغ ممکن است حاوی خون قرمز روشن بوده یا ظاهری به شکل قهوه داشته باشد، بخصوص اگر خونریزی از مری، معده یا دوازدهه باشد.

اگر خونریزی مخفی باشد، ممکن است تغییر رنگی در مدفوع رخ نداده، بیمار متوجه خونریزی خود نشود.

بخاطر داشته باشید که بعضی از داروها مثل آهن، بیسموت و آنتی بیوتیک سفدینیر (cefdinir)، بعضی از مواد غذایی مثل چغندر قند می توانند موجب ظاهر قرمز یا سیاه مدفوع شوند که شبیه به خونریزی است اما در واقع خونریزی وجود ندارد.

همچنین علائم با توجه به سرعت خونریزی می تواند متغیر باشد. اگر خونریزی شدید و ناگهانی رخ دهد، ممکن است ضعف، سرگیجه، غش، تنگی نفس یا درد شکم کرامپ مانند و یا اسهال دیده شود. ممکن است شخص وارد شوک شده، دارای نبض سریع نخی شکل و افت فشار خون باشد. همچنین ممکن است بیمار رنگ پریده و بی حال باشد.

اگر خونریزی کند باشد و در طول زمان رخ دهد، شخص ممکن است بتدریج دچار احساس خستگی، لتارژی یا خواب آلودگی مرضی و تنگی نفس شود. کم خونی ممکن است در اثر خونریزی رخ دهد و موجب رنگ پریده شدن پوست گردد.

چه چیزهایی توسط پزشک چک می شود؟

اگر هر گونه خونریزی غیر طبیعی مشاهده کردید، به پزشک یا پرستار خود مراجعه کنید. سئوالاتی در مورد مشکل از شما پرسیده می شود و معاینات فیزیکی انجام می شود. علائمی از قبیل تغییر عادات روده ای، رنگ مدفوع (سیاه یا قرمز)، تغییر قوام مدفوع، داشتن درد یا سفتی شکم ممکن است نشانگر ناحیه ای از مجرای گوارشی باشد که خونریزی داشته و غیر طبیعی است.

آزمایش مدفوع از نظر وجود خون انجام می شود. آزمایش خون برای بررسی شمارش سلول های خونی و احتمال وجود کم خونی انجام می شود. نتایج به پزشک این ایده را می دهد که وسعت خونریزی چقدر است و آیا مزمن است یا حاد.

اگر خونریزی از مجاری گوارشی باشد، ممکن است آندوسکوپی انجام شود. این یک رویه رایج است و امکان مشاهده مجاری گوارشی را فراهم می سازد. در بسیاری از موارد از آندوسکوپ برای درمان علت خونریزی استفاده می شود. آندوسکوپی شامل قرار دادن یک ابزار نازک و انعطاف پذیر از داخل دهان به داخل مجاری گوارشی و مشاهده مجاری گوارشی فوقانی است و اگر مجاری گوارشی تحتانی مشاهده شود، کولونوسکوپی نامیده می شود. ممکن است از بافت ناحیه درگیر نمونه برداری شود که بیوپسی اطلاق می شود.

رویه های تشخیصی دیگری نیز ممکن است استفاده شود تا منبع خونریزی مشخص گردد، از جمله:

رادیوگرافی: در طی این عکسبرداری به شخص محلول باریوم خورانده می شود یا از طریق انما به رکتوم ریخته می شود. سپس با اشعه ایکس تصویربرداری می شود و نشانه های غیر طبیعی در تصویر رادیوگرافی بررسی می شود. باریوم ماده حاجب بوده و منطقه تحت بررسی را روشن تر می کند.

آنژیوگرافی: ممکن است ماده حاجب یا ماده رنگی به داخل ورید تزریق شده و سپس CT اسکن یا MRI انجام شود. این ماده رنگی به نشان دادن نواحی دارای مشکل کمک می کند. در بعضی از موارد ممکن است با استفاده از آنژیوگرافی دارو برای قطع خونریزی به ناحیه دارای خونریزی تزریق شود.

اسکن با رادیونوکلوئیدها: از این تکنیک غربالگری برای پیدا کردن نقاط خونریزی دهنده و بخصوص در مجاری گوارشی تحتانی استفاده می شود. مقدار جزئی ماده رادیواکتیو بی ضرر تجویز شده و با دوربین خاص عکس هایی از ارگان های بیمار گرفته می شود.

درمان خونریزی گوارشی چیست؟

بیشتر موارد خونریزی گوارشی قابل درمان است. طرح درمان به علت خونریزی بستگی دارد.

ممکن است آندوسکوپی برای درمان خونریزی انجام شود. برای نمونه؛ اگر مجاری گوارشی فوقانی خونریزی داشته باشد، برای کنترل خونریزی ممکن است مواد شیمیایی خاصی مستقیما به محل خونریزی تزریق شود و از نیدل با هدایت آندوسکوپ برای تزریق آن استفاده شود. همچنین ممکن است از حرارت برای سوزاندن موضع خونریزی دهنده (کوتر کردن) استافده شود و یا کلیپ بر روی رگ خونریزی دهنده بسته شود.

این تکنیک ها اغلب کفایت می کند اما ممکن است جراحی برای قطع خونریزی گوارشی و رفع علت خونریزی لازم باشد. زمانیکه خونریزی کنترل شد، ممکن است به مصرف دارو برای پیشگیری از عود خونریزی نیاز باشد.